De cordeiro sacrificial a vingador divino

Estudo e tradução comentada do Triumphus Christi Heroicus, de Johannes Spangenberg

Autores

DOI:

https://doi.org/10.14393/LL63-v40-2024-63

Palavras-chave:

Jesus Cristo, Mitologia greco-romana, Catábase, Tradução comentada

Resumo

Este artigo propõe um estudo e uma tradução do poema Triumphus Christi Heroicus, escrito em latim por Johannes Spangenberg (1448-1550). O poema apresenta uma narrativa imaginativa sobre a catábase de Jesus após a sua morte, descida que é apenas insinuada no texto canônico do Novo Testamento, e mistura elementos característicos dos mitos greco-latinos com a narrativa cristã tradicional. Nesta análise, discutem-se a recepção dos mitos gregos dentro do contexto do cristianismo, os paralelos entre as narrativas de Jesus e figuras da crença étnica greco-romana (em especial o herói Héracles), e o uso dos mitos pagãos no contexto da Reforma Protestante, da qual Spangenberg fazia parte. Para fins de comparação, propõe-se também uma edição do texto latino, obtida através do cotejo das edições de Spangenberg (1539), Migne (1846) e Vredeveld (2012), antes da nossa tradução para o português.

Downloads

Biografia do Autor

  • Marcos Tindo, Universidade Federal do Rio Grande do Norte (UFRN)

    Professor na Universidade Federal do Rio Grande do Norte

  • Jerfferson Manoel Araújo da Silva Júnior , Universidade Federal do Rio Grande do Norte (UFRN)

    Especialista em Língua Latina pela Universidade Federal do Rio Grande do Norte. Mestrando em Estudos da Linguagem na Universidade Federal do Rio Grande do Norte.

Referências

APOLLODORUS. The library. v. 1. Londres/Nova Iorque: Heinemann/Putnam’s Sons, 1921.

BENJAMIN, Walter. A tarefa do tradutor. Tradução de João Barrento. In: BENJAMIN, Walter. A tarefa do tradutor, de Walter Benjamin: quatro traduções para o português. Belo Horizonte: Fale/UFMG, 2008. p. 82-98.

BÍBLIA SAGRADA. Tradução de João Ferreira de Almeida (edição corrigida e revisada fiel ao texto original). São Paulo: Sociedade Bíblica Trinitariana do Brasil, 2009.

CALIFF, David J. A Guide to Latin Meter and Verse Composition. London: Anthem Press, 2002.

CHARLESWORTH, J. H. Exploring the Origins of the descensus ad inferos. In: AVERY-PECK, Alan J.; EVANS, Craig A.; NEUSNER, Jacob (ed.). Earliest Christianity within the Boundaries of Judaism: Essays in Honor of Bruce Chilton. Leiden / Boston: Brill, 2016. p. 372. https://doi.org/10.1163/9789004310339_021

CICERO, Marcus Tullius. De natura deorum. v. 2. Cambridge: Harvard University Press, 1958.

CONWAY, Colleen M. Behold the Man: Jesus and Greco-Roman Masculinity. Oxford: Oxford University Press, 2008. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195325324.001.0001

ELIADE, Mircea. Myth and reality. Tradução de Willard R. Trask. Harper and Row: Nova Iorque, 1963.

ELLIOTT, J. K. The Apocryphal New Testament: A Collection of Apocryphal Christian Literature in an English Translation. Oxford: Clarendon Press, 1993. https://doi.org/10.1093/0198261829.001.0001

FORNARI, Giuseppe. Dionysus, Christ, and the Death of God. East Lansing: Michigan State University Press, 2020. v. 1. https://doi.org/10.14321/j.ctv193rr17

GAFFIOT, Félix. Dictionnaire Latin Français: Nouvelle édition revue et augmentée. [S.l.]: Gérard Gréco, 2016. Disponível em: http://gerardgreco.free.fr/IMG/pdf/Gaffiot_2016_-_komarov.pdf. Acesso em: 28 dez. 2024.

HALL, J. B.; RITCHIE, A. L.; EDWARDS, M. J. (ed.). P. Ovidius Naso, Heroides 1 to 8: Readings and conjectures compiled by J. B. Hall in collaboration with † A. L. Ritchie and M. J. Edwards. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2023. 376 p. Disponível em: https://www.google.com.br/books/edition/P_Ovidius_Naso_Heroides_1_to_8/N9riEAAAQBAJ?hl=pt-BR&gbpv=1&pg=PP1&printsec=frontcover. Acesso em: 23 dez. 2024.

HYGINUS. Fabulae. Bibliotheca Teubneriana. 2. ed. Mônaco/Lípsia: Saur, 2002.

INOWLOCKI, Sabrina. Eusebius of Caesarea's Interpretatio Christiana of Philo's De vita contemplativa. Harvard Theological Review, [s.l.], v. 97, n. 3, p. 305-328, jul. 2004. Cambridge University Press (CUP). https://doi.org/10.1017/S0017816004000720

IZYDORCZYK, Zbigniew et al. (ed.). The Medieval Gospel of Nicodemus: Texts, Intertexts, and Contexts in Western Europe. Tempe: Medieval & Renaissance Texts & Studies, 1997. v. 158.

LÉVI-STRAUSS, Claude. Structural Anthropology. New York: Basic Books, 1963.

LIDDELL, Henry George; SCOTT, Robert. A Greek-English Lexicon. 9. ed. com suplemento. Oxônia: Clarendon press, 1996.

MIGNE, J Jacquespaul. (ed.). Quarti Saeculi Poetarum Christianorum: Juvenci, Sedulii, Optatiani, Severi et Faltoniae Probae Opera Omnia [...]. Parisiis: Petit-Montrouge, 1846.

MOLES, John. Jesus and Dionysus in "The Acts Of The Apostles" in early Christianity. Hermathena, Dublin, n. 180, p. 65-104, 2006.

NAGY, Gregory. The Ancient Greek Hero in 24 Hours. 2. ed. Cambridge: Harvard University Press, 2020. https://doi.org/10.2307/j.ctv2d8qwnk

NUNES, Carlos Alberto. Os Brasileidas: epopéia nacional em nove cantos e um epílogo. São Paulo: Edições Melhoramentos, 1962. Precedida de um "Ensaio sobre a poesia épica".

ONNEKINK, David. Introduction: The ‘Dark Alliance’ between Religion and War. In: ONNEKINK, David et al. (ed.). War and Religion after Westphalia, 1648-1713. Leiden/Boston: Ashgate Publishing Limited, 2009. p. 1-15.

ORDEM dos Frades Menores. Saudação do Ministro Provincial por ocasião da Festa de São Francisco de Assis. In: ORDEM dos Frades Menores. franciscano.org.br. Brasília: Cúria Provincial Franciscanos Conventuais, 2022. Disponível em: https://franciscano.org.br/comunicacoes/noticias/item/1088-saudacao-do-ministro-provincial-por-ocasiao-da-festa-de-sao-francisco-de-assis. Acesso em: 23 dez. 2024.

PÀMIAS, Jordi. The reception of Greek myth. In: EDMUNDS, Lowell (ed.). Approaches to Greek Myth. 2. ed. Johns Hopkins University Press: Baltimore, 2014.

RIESE, Alexander (ed.). M. Terenti Varronis Saturarum Menippearum reliquiae: recensuit, prolegomena scripsit, appendicem adiecit Alexander Riese. Lipsiae: Typis B. G. Teubneri, 1865. Disponível em: https://www.google.com.br/books/edition/ M_Terenti_Varronis_Saturarum_Menippearum/LjS34fEGK3oC?hl=pt-BR&gbpv=1&dq=tinexerat&pg=PP1&printsec=frontcover. Acesso em: 23 dez. 2024.

SANTA SÉ, A. Symbolum fidei. In: SANTA SÉ, A. vatican.va. Cidade do Vaticano: Dicastério para a Comunicação, 1992. Disponível em: https://www.vatican.va/archive/catechism_lt/p1s1c3a2_lt.htm. Acesso em: 23 dez. 2024.

SMELIK, Klaas A. D. Moloch, Molekh or Molk-Sacrifice?: A Reassessment of the Evidence Concerning the Hebrew Term Molekh. Scandinavian Journal of the Old Testament: An International Journal of Nordic Theology, [s.l.], v. 9, ed. 1, p. 133-142, 1995. https://doi.org/10.1080/09018329508585062

SPANGENBERG, Johannes. Evangelia Dominicalia: in Versiculos Extemporaliter Versa. [...]. Vitebergae: Apud Georgium Rhau., 1539.

UNIVERSITAS BEROLINENSIS; UNIVERSITAS GOTTINGENSIS; UNIVERSITAS LIPSIENSIS; UNIVERSITAS MONACENSIS; UNIVERSITAS VINDOBONENSIS. Thesaurus Linguae Latinae: editus auctoritate et consilio academiarum quinque germanicarum. Lipsiae: In aedibus B. G. Teubneri, 1909-1934. v. V. Disponível em: https://publikationen.badw.de/en/000924308/pdf/CC%20BY-NC-ND/ThLL%20vol.%2005%2C1%20col.%201103%E2%80%931812%20%28diffindentia%E2%80%93dogarius%29. Acesso em: 23 dez. 2024.

VAN AARDE, A. G. Jesus and Perseus Against the Background of Common Greco-Roman Thinking. Acta Patristica Et Byzantina, [s.l.], v. 11, n. 1, p. 177-196, 2000. https://doi.org/10.1080/10226486.2000.12016662

VREDEVELD, Harry. The Poetic Works of Helius Eobanus Hessus: King of Poets, 1514-1517. Leiden/Boston: Brill, 2012. v. 3. https://doi.org/10.1163/9789004228955

Downloads

Publicado

28-12-2024

Como Citar

De cordeiro sacrificial a vingador divino: Estudo e tradução comentada do Triumphus Christi Heroicus, de Johannes Spangenberg. Letras & Letras, Uberlândia, v. 40, n. suplementar, p. e4063 | p. 1–19, 2024. DOI: 10.14393/LL63-v40-2024-63. Disponível em: https://seer.ufu.br/index.php/letraseletras/article/view/73479. Acesso em: 14 maio. 2025.

Artigos Semelhantes

1-10 de 141

Você também pode iniciar uma pesquisa avançada por similaridade para este artigo.